HÀNH VI TỰ GÂY TỔN THƯƠNG Ở TRẺ VỊ THÀNH NIÊN

 .

 Vài tình huống lâm sàng:

- Một trẻ gái 13 tuổi, tự cắt da cánh tay bằng kéo vì buồn bực gia đình không để trẻ tự do chơi với bạn và ganh tị với anh vì cho rằng mẹ thương anh hơn. Khi được hỏi trẻ có cảm thấy đau khi tự cắt như vậy, thì trẻ trả lời: ”Không, con cảm thấy thích thú và giảm được nỗi buồn”. Trẻ này đã tự cắt da 20 lần trước khi đến Đơn vị Tâm lý, Bệnh viện Nhi Đồng 1 với những vết sẹo trên cánh tay. Trẻ có một người bạn tự cắt da mông để không ai thấy vết sẹo.

- Một trẻ gái 12 tuổi bắt đầu có kinh nguyệt , cảm thấy lo lắng và giận dữ. Vài tháng sau, trẻ âm thầm cào xước da đùi và ngực bằng móng tay hoặc đầu bút đến chảy máu mỗi khi gia đình bình luận về sự phát triển thể chất của trẻ hoặc khi trẻ có kinh nguyệt.

- Một trẻ trai 17 tuổi phải theo gia đình đổi nhà và đổi trường khi cha được thăng quan tiến chức. Trẻ gọi cha mẹ là những người “nghiện làm việc” giống như người nghiện rượu và thường để trẻ ở nhà một mình trong căn nhà mới. Để “cảm thấy dễ chịu hơn và giảm căng thẳng thần kinh”, trẻ dùng dao cạo râu để cắt cánh tay cho đến khi cánh tay bị nhiễm trùng. 

Tại sao trẻ vị thành niên tự gây tổn thương cho mình?

    Hành vi bạo lực này đang có chiều hướng gia tăng trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Ở Hoa Kỳ, người ta ước tính có 1-2 triệu người cố ý gây bầm tím, cắt, đốt, cào xước nhiều phần trên cơ thể. Hành vi này được lặp đi lặp lại nhiều lần khi trẻ bị căng thẳng, lo âu, giận dữ. Trẻ có thể dùng dao cạo, kéo, điếu thuốc lá, cái bật lửa, diêm quẹt, kẹp giấy, nắp viết, móng tay, đồ bấm móng tay để tự gây tổn thương trên cơ thể.

     Khi có hành vi bạo lực như thế, trẻ vị thành niên cho rằng đó là hành vi can đảm, kỳ dị, điên cuồng, nhưng trẻ không thể ngưng thực hiện hành vi ấy. Thường xảy ra ở những trẻ trầm cảm, lo âu và bị áp đảo. Tự gây bạo lực với bản thân là một cách để trẻ tự xoa dịu và tăng cảm giác mạnh bạo. Hành vi này có thể kèm theo một số hành vi khác như: lái xe một cách liều lĩnh, ăn cắp ở các cửa hàng, quan hệ tình dục không an toàn, lạm dụng chất gây nghiện và rối loạn ăn uống.

     Hành vi này thường xảy ra ở trẻ sống trong môi trường không an toàn cho sự phát triển của trẻ như: cha mẹ không quan tâm chăm sóc trẻ, thiếu giao tiếp giữa cha mẹ và con cái, cha nghiện rượu, bệnh tâm thần không được điều trị, căng thẳng về tài chánh, bạo lực trong gia đình. Trẻ thiếu sự hướng dẫn và nâng đỡ của cha mẹ nên tìm cách tự trấn an bằng hành vi tự gây tổn thương. Cơ thể đáp ứng với tổn thương bằng cách bài tiết chất endorphin (có tác dụng giống như xì ke) làm cho trẻ cảm thấy “phê” như khi hút xì ke.

  Trẻ có thể được điều trị như thế nào?

• ·       Điều trị bằng tâm lý: chuyên viên tâm lý tìm cách nâng đỡ trẻ mà không phê phán, chỉ trích và tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của hành vi này qua cách giao tiếp với trẻ và đề nghị những phương pháp để trẻ tự trấn an như: viết nhật ký, vẽ, tập thể dục hoặc ngồi thiền. Đồng thời, chuyên viên tâm lý cũng thảo luận với cha mẹ về cách giáo dục một trẻ ở tuổi vị thành niên: không quá bao bọc, đồng thời không bỏ rơi trẻ một mình.
• ·       Điều trị tâm thần: nếu trẻ có dấu hiệu trầm cảm hoặc lo âu, thì bác sĩ tâm thần có thể  điều trị cho trẻ bằng thuốc chống trầm cảm hoặc chống lo âu.

   Tuổi vị thành niên trải qua nhiều thách thức: muốn sống tự lập, tự khẳng định nhân thân, thay đổi tâm sinh lý của tuổi dậy thì, áp lực nặng nề của xã hội. Môi trường lành mạnh trong gia đình, với sự quan tâm đúng mức của cha mẹ đối với trẻ sẽ giúp trẻ vượt qua những thách thức trên và lớn lên một cách hài hòa, vui tươi.

                                                                                                   BS. Phạm Ngọc Thanh 

.